Monday, July 20, 2009

Historia e Mjekësisë

Mjekësia ose Medicina (lat. ars medicina = arti i shërimit) merret me shëndetin dhe parandalimin, njohjen edhe shërimin e sëmundjeve dhe lëndimeve. Gjithashtu ajo merret me shtatzëninë, lindjen dhe vdekjen.

NJE VESHTRIM I SHKURTER MBI HISTORINE E MJEKESISE.
Qe ne kohet me te lashta, njerezit perpiqeshin te lehtesonin vuajtjet nga plaget te ndryshme. Por arti i mjekimit lindi vetem atehere kur njerezit filluan te ndihmojne njeri tjetrin. Ky art me zhvillimin e shoqerise u shnderrua ne shkence mjekesore.
Per te shpjeguar misteret e botes se panjohur qe e rrethonte, njeriu i lashte u detyrua t`i drejtohej forcave demoniane, ndersa me vone duke dashur te ndikonte mbi te, ai krijoi magjine. Dhe gjithe kjo bote e panjohur per te hodhi rrenje edhe tek arti i mjekesise. Plagosjet i shihte si humbje e magjise mbrojtese, ndaj edhe mjekimet e para u shoqeruan me rituale magjike. [1,2]
Arti i mjekimit mendohet se ka lindur 20 mije vjet me pare. Ne shpellat e Pirenejve ne France eshte gjetur nje vizatim i kesaj periudhe, ku tregohet nje njeri qe mjekonte te plagosurit me nje veshje karakteristike. Vite me rradhe rolin e mjekeve e luanin prifterinjte pagane qe gjoja merreshin vesh me forcat e mbinatyreshme. [2]
Njeriu duke mjekuar mesonte nga pervoja dhe gabimet e veta. Ai filloi te perdorte ato metoda mjekimi qe jepnin rezultat dhe te tjerat i braktiste. Por kudo do te ishte e pranishme dhe magjia dhe do te duheshin mijra vjet qe arti i mjekesise te shkeputej prej saj.
Zhvillimi i metejshem i shoqerise njerezore solli me vete edhe zhvillimin e mjekesise. Filluan te perpunoheshin metoda te reja mjekimi, te pergatiteshin vegla dhe instrumente mjekesore, te beheshin operacione te ndryshme etj. Hapat e pare ne kete drejtim u bene ne Kine, Indi, Mesopotami, Egjypt etj.[2,3,4,5]
Pese mije vjet para eres se re midis lumenjve Tiger dhe Eufrat, ne Ultesiren e Mesopotamise lulezoi qyteterimi shumerian i cili ra si pasoje e pushtimit nga akanidet. Pasi vendosen sundimin mbi keta te fundit, babilonasit themeluan shtetin e tyre Babilonine. Megjithese mjeket qe jetuan dhe punuan gjate lulezimit te ketyre shoqerive ishin prifterinj pagane qe u perpoqen qe vezhgimet e tyre t`i fusnin ne kuadrin e ngushte te magjise, njohurite e tyre ishin nje thesar i cmuar qe u transmetuan shkruar ne brezat e ardhshem.[2]
Librat e lashta indiane japin te dhena per zhvillimin e mjekesise dhe ve?erisht te kirurgjise ne Indi. Atje pershkruhen operacione nga me te ndryshmet, sidomos ato plastike qe ishin karakteristike per indianet,etj. [4]
Ne tokat pjellore te brigjeve te Nilit u vendosen nomadet nga Nubia, Afrika lindore dhe fiset nga Gadishulli i Sinait te cilet u morren me kultivimin e dritherave. Keto fise themeluan shtetin e Egjiptit, mbi zhvillimin e te cilit kane shkruajtur historianet e lashte Herodoti, Straboni etj. 92 Por atje zhvillim te madh pati edhe mjekesia, te dhene te rendesishme per te cilen jane gjetur ne nje sere papirusesh te deshifruar si papirusi mjeksor Kahun, papirusi Rameseum IV dhe V, Smith, Ebers, Berlin, Londra, etj, ku flitet per njohurite anatomike, barnat, njohurite fisiologjike, per mjeket specialiste te kokes, syve, barkut, dhembeve etj. [6]
Themeluesi i Dinastise se pare egjiptiane Menesi (3400 vjet p.e.s.) ishte faraon dhe mjek. I biri i tij Afotisi shkroi nje liber per anatomine e njeriut qe mendohet te jete i pari i ketij lloji. 3200 vjet p.e.s., perandori Usafis shkroi traktatin mbi enet ne organizem, numri i te cilave sipas tij ishte dymbedhjete. [2]
Egjiptiani Imfotep qe njihet si mjeku i pare i vetrete jetoi 2600 p.e.s. Ai kishte nje talent te gjithanshem si Leonardo Da Vinci. dhe eshte projektuesi i njeres prej piramidave egjyptiane. Imfotepi ka lene shkrimet e para te cmueshme mbi historine e semundjeve dhe shkroi librin "Libri i fshehte i mjekut." qe eshte pershkrim i sistemuar 48 semundjeve duke perfshire mjekimin e plageve dhe operacionet kirurgjikale. Pas vdekjes egjyptianet e bene ate perendine e mjekesise. [2]
Nga mbishkrimi mbi varrin e perandorit Sahure te Dinastise se V te mreterise se vjeter egjiptiane mesojme se ne vitet 2400 p.e.s ka jetuar mjeku Ni-Anh-Zahmet. Ai ishte njekohesisht edhe prift, dhe kryetar i administrates per punet mjeksore, d.m.th. merrej me praktike mjeksore dhe pune organizative dhe drejtuese. [6]
Mjeket e vjeter egjiptiane bene perpjekje per grumbullimin e pervojes se praktikes mjekesore mbi bazen e interpretimit te drejte te fakteve. Megjithate kishte dhe ligje akoma barbare qe pengonin futjen e gjerave te reja ne mjekesi, sic ishite ligji qe thoshte se mjeket qe merrnin persiper sherimin e nje te semuri dhe nuk e sheronin ate denoheshin. [6]
Mjekesia egjiptiane me arritjet e saj u be baza e zhvillimit te mjekesise ne Greqine e vjeter. Vete grekerit konsiderohen si nxenes te kultures se lashte egjiptiane.
Midis fiseve nomade qe erdhen nga lindja duke kerkuar toka pjellore dhe kullota dhe qe filluan te hyjne ne ballkan dhe ne Azine e vogel ishin edhe greket. Keto fise pervehtesuan kulturen e vendasve dhe krijuan qyteterimin e tyre qe arriti nje nivel shume te larte, Greket pasi pushtuan Kreten shtrine sumdiminne tyre ne ujrat e detit Egje, e perhapen ndikimin e tyre ne Azine e Vogel, themeluan koloni ne Detin e Zi, ne Afriken Veriore, ne Italine Jugore dhe ne Francen e Jugut. [2]
Ne veprat e Homerit "Iliada" dhe "Odisea" shprehen njohurite kryesore mbi periudhen me te lashte te historise greke. Atje jepen edhe te dhena mbi mjekesine e kohes. Homeri tek "Iliada" pershroi rreth 140 raste plagosjesh dhe trregoi sesi mjekoheshin disa prej tyre. Nga poema bindemi se greket njihnin edhe pulsimin e zemres. [5]
Mjeku i "madh dhe pa vese" qe permend Homeri ne "Iliaden" e tij eshte Asklepi ose latinisht Eskylapi. Sipas legjendave ai ishte biri i perendise se diellit Apollon dhe e nje vajze thesaliane te quajtur Koronis. Ata ja dhane per edukim Centaurit Kiron, mesuesit te heronjve legjendare si Akili, Herkuli etj. Atje Asklepi mesoi mjekesine dhe u be aq i zoti sa qe arriti qe te kthente ne jete edhe te vdekurit. Zeusi i cili donte qe jeta dhe vdekja te vareshin vetem prej tij, u terbua shume dhe e godite Asklepin me nje vetetime. Asklepi gjate punes se tij u ndihmua nga dy bijat e tij Higjiena dhe Panacea, njera perendia e shendetit dhe tjetra e barnave. Per nder te perendise se mjekesise Asklepit, greket ndertuan nje numer te madh faltoresh. [2]

Pjesa e Pare

No comments:

Post a Comment